Jenever
Jenever is een sterke drank die vervaardigd wordt in Nederland, België en enkele gebieden in het noorden van Frankrijk (onder de naam genièvre) en het noordwesten van Duitsland als (Ostfriesischer) Korngenever.
Oorspronkelijk gaat het om moutwijn waaraan extracten uit de jeneverbes werden toegevoegd. Sinds het einde van de 19e eeuw bevat jenever meestal ook industrieel geproduceerde ethylalcohol. In Nederland worden de jenevers waarin deze neutrale alcohol de hoofdmoot vormt jonge jenever of oude jenever genoemd. Korenwijn is een jenever die voornamelijk is gebaseerd op moutwijn. Vaak wordt korenwijn ook enige tijd gerijpt op houten vaten. In België spreekt men in zo'n geval van belegen jenever of gelagerde jenever; jenever op basis van neutrale alcohol heet in België kortweg jenever of, in Wallonië, peket.
Reeds in de Middeleeuwen was men in de Lage Landen bekend met sterkedrank, en dan in het bijzonder met gedistilleerde wijn, oftewel brandewijn. Deze distillaten hadden een medicinale achtergrond en kregen hun eerste grote verspreiding tijdens de pestepidemieën die Europa teisterden tijdens de Middeleeuwen. Vanwege de vermeende geneeskundige werking werden kruiden toegevoegd. Vooral de versie waarbij gebruik werd gemaakt van de jeneverbes verwierf populariteit. Wanneer met jeneverbes op smaak gebrachte korenbrandewijn voor het eerst jenever werd genoemd, is niet bekend. Een van de verklaringen is dat professor Franciscus de le Boë Sylvius in 1650, in een poging om een vochtafdrijvend geneesmiddel (een diureticum) te vinden, een jeneverbesdrankje stookte dat hij genièvre of genova noemde.
Door toedoen van koning-stadhouder Willem III, die tijdens zijn Engelse koningschap de handel uit de Nederlanden met belastingmaatregelen trachtte te bevorderen, werd het drankje onder de naam gin ook in Engeland populair. Engelse distillateurs trachtten de jenever na te maken, maar beschikten niet over de juiste receptuur, waarna het in dat land zijn eigen ontwikkeling doormaakte tot wat we tegenwoordig gin noemen.
In de gebruikte kruidenmengsels worden bijvoorbeeld alsem, koriander, karwij en Sint-Janskruid aangetroffen. In België is het gebruik van kruiden verschillend per regio. Limburg met Hasselt als hoofdstad gebruikt jeneverbes met verschillende andere regionale kruiden. In Wallonië, heeft de jenever een fijne subtiele jeneverbessmaak en in Oost- en West-Vlaanderen is de pure basisgraansmaak, de oeroude brandewijn dus, het meest voorkomend. Antwerpen met zijn wereldhaven experimenteerde met verschillende overzeese kruiden.
Jonge en oude jenever
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was nauwelijks graan voor moutwijn beschikbaar. Het percentage moutwijn in de jenever daalde drastisch. Sommige drinkers betreurden dat; anderen niet. Na de oorlog werden er daardoor in Nederland twee dranken populair: de jonge jenever, die voornamelijk op neutrale alcohol was gebaseerd, en de jenever volgens het vooroorlogse recept waarin meer moutwijn was verwerkt: oude jenever. De klassieke jenever (uit 100% moutwijn) was inmiddels nauwelijks meer te krijgen.
Na de malaise en de prijzenoorlog in de jaren zeventig van de vorige eeuw, trachtte de gedistilleerd industrie weer iets terug te winnen van het verloren debiet door aanscherpen van kwaliteitseisen en het in de handel brengen van een aantal exclusieve "ouderwetse" jenevers. Om afstand te nemen van de industriële jenevers worden deze producten in Nederland vaak korenwijn genoemd.
Jonge jenever
- is bereid met ethylalcohol uit landbouwproducten (suikerbietmelasse, aardappelzetmeel etc)
- bevat maximaal 15% moutwijn. Saillant detail is dat er geen minimum aan de hoeveelheid moutwijn is gesteld, wat er voor heeft gezorgd dat ~80% van de jonge jenevers geen moutwijn meer bevat.
- bevat maximaal 10 gram suiker per liter
- is kleurloos
- bevat minstens 35% alcohol
Voor jonge jenever zijn er geen richtlijnen wat betreft kruiden. Er mogen kruiden of kruidenextracten worden toegevoegd, maar dit hoeft niet. Het resultaat is dat de meeste jonge jenevers bestaan uit een distillaat van suikerbieten of aardappels, zonder moutwijn, en zonder dat jeneverbessen zijn meegedistilleerd. Jonge jenever lijkt tegenwoordig meer op vodka dan op de klassieke, vooroorlogse jenevers. Verder wordt praktisch alle in Nederland verkrijgbare jonge jenever niet in Nederland 'gestookt', maar geblend uit moutwijn van graanstokerij Filliers uit België en ethylalcohol van 96% van gistfabrieken uit Duitsland, Frankrijk en (vooral) Rusland. Alleen het water voor de verdunning is Nederlands. Dit geldt voor alle grote jenevermerken. Ambachtelijke stokerijen als 'Van Wees (stokerij De Ooievaar) uit Amsterdam', 'Zuidam' in Baarle Nassau en 'Nes' op Ameland stoken wel jenever op de klassieke, voor-oorlogse methode.
Oude jenever
- is bereid met ethylalcohol uit landbouwproducten (suikerbietmelasse, aardappelzetmeel etc)
- bevat minstens 15% moutwijn
- bevat maximaal 20 gram suiker per liter
- is lichtgeel of lichtbruin van kleur
- bevat minstens 35% alcohol
- is eventueel bijgekleurd met karamel
- heeft een waarneembare jeneverbessmaak
Graanjenever
Graanjenever is jonge of oude jenever waarvan de alcohol voor 100% is bereid uit granen. Het eindproduct moet minimaal 30% alcohol bevatten.
Korenwijn
- bevat minstens 51% moutwijn
- de eventueel toegevoegde ethylalcohol is voor 100% bereid uit granen
- bevat maximaal 20 gram suiker per liter
- is kleurloos, lichtgeel of lichtbruin van kleur
- bevat minstens 38% alcohol
- is eventueel bijgekleurd met karamel
- bevat uitsluitend natuurlijke smaakstoffen